Yangınlarda solunum şikayetleri 3 katına çıkıyor

Yangınlarda solunum şikayetleri 3 katına çıkıyor. Uzmanlar yangın sonrası solunum şikayetlerinin arttığına dikkat çekerek alınması gereken önlemleri anlattı.

Türkiye’de Tarım ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü verilerine göre 2021-2024 yıllarında yıllık ortalama orman yangını sayısı 2 bin 500’ün üzerine çıktı. Orman yangınları hem ekosistemi hem de insan sağlığını ciddi oranda tehdit ediyor. Türk Toraks Derneği Çevre Sorunları ve Akciğer Sağlığı Çalışma Grubu Başkanı Doç. Dr. Nilüfer Aykaç, “Araştırmalara göre yangın dönemlerinde solunum şikayetleri ve 0-6 yaş çocuklarda acil başvuruları yaklaşık olarak 3 katına çıkıyor. Yetişkinlerde ise akciğer kapasitelerinin ortalama yüzde 6 azaldığı görülüyor. Yangın olan bölgelerde hava kirliliği Dünya Sağlık Örgütü sınırlarının 10-20 kat üzerine çıkıyor” diyerek iklim krizine ve yangın yönetiminin önemine dikkat çekti.

İklim Krizi ve Yangın İlişkisi

İklim krizi son yıllarda dünya genelinde yaşanan çeşitli afetlerle kendisini yoğun olarak hissettirmeye başladı. Türk Toraks Derneği Merkez Yönetim Kurulu Üyesi Dr. Öğr. Üyesi Ethem Yıldız, iklim krizi ve yangın ilişkisine dikkat çekerek şunları söyledi: “İklim krizi gezegenimizin sağlığı, ekolojik sistem ve canlıların sağlığı açısından bu ve gelecek yüzyılın en büyük sorunu. Dünya iklim krizi ve iklimin meydana getirdiği sorunlarla uğraşıyor. İklim krizinin etkisiyle dünya genelinde ve ülkemizde seller, yangınlar, depremler doğa felaketlerinin sıklığı giderek artmaktadır. İklim krizine ek olarak, orman yangınlarının çoğunun sebebi bilinmezken, bilinen sebepler arasında ihmal kaynaklı yangınlar en önemli nedenler arasında yer almaktadır. Bu da ihmallerin ortadan kalkması durumunda birçok yangının önlenebileceğini göstermektedir.” Türk Toraks Derneği Çevre Sorunları ve Akciğer Sağlığı Çalışma Grubu Başkanı Doç. Dr. Nilüfer Aykaç ise güncel tablo hakkında bilgiler paylaştı ve “Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı, ülke genelinde son 3 günde toplam 263 orman yangını çıktığını bildirdi. Halen söndürme çalışmalarının tüm hızıyla sürdüğü bilgisi de kamuoyuyla paylaşılmıştır. Müdahalesine devam edilen yangınlar, İzmir-Menderes-Kuyucak, İzmir-Seferihisar-Doğanbey, Manisa-Akhisar-Doğankaya, Hatay-Antakya-Üçgedik olarak bildirilmiştir” dedi.

“YANGIN OLAN BÖLGELERDE HAVA KİRLİLİĞİ 20 KATINA ÇIKIYOR”

Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre, orman yangınlarının olduğu bölgelerde hava kirliliğinin, Dünya Sağlık Örgütü sınırlarının 10-20 katı üzerine çıkardığına dikkat çeken Doç. Dr. Aykaç, sözlerine şöyle devam etti: “Türkiye, Akdeniz iklim kuşağında yer alır ve yaz aylarında sıcak, kuru, düşük nemli, rüzgârlı koşulların hâkim olması orman yangınlarının çıkış sıklığını ve yayılım hızını artırır. Türkiye’de Tarım ve Orman Bakanlığı Genel Müdürlüğü verilerine göre, 2021-2024 yıllarında yıllık ortalama orman yangını sayısı 2 bin beşyüzün üzerine çıkmıştır. En çok yangın çıkan iller Antalya, Muğla, İzmir, Mersin, Adana ve Çanakkale’dir. Türkiye’de 2021 yangınlarında Muğla ve Antalya illerinde ölçülen hava kirliliğinin en önemli bileşenlerinden birisi olan ince partikül madde (PM₂.₅) seviyelerinin, Dünya Sağlık Örgütü sınırlarının 10–20 katı üzerine çıkmıştır. Araştırmalar, yangın dönemlerinde solunum şikâyetlerinin ve 0-6 yaş çocuk acil başvurularının yaklaşık üç katına çıktığını; yetişkinlerde akciğer kapasitelerinin ortalama yüzde 6 azaldığını gösteriyor. Yangın alanından elli kilometre uzakta bile ince toz sınırı beş-altı kat aşılınca kalp-damar hastalıkları nedeniyle hastane yatışları arttı. Kısacası, yangın dumanındaki ince toz, karbon monoksit ve diğer zararlı gazlar hem hemen hem de uzun vadede ciddi bir sağlık riski oluşturuyor.”

“KALP DAMAR HASTALIKLARINDAN SOLUNUM YOLU KANSERLERİNE KADAR ETKİLERİ VAR”

Doç. Dr. Aykaç, yangın dumanının kalpten akciğerlere kadar birçok organı etkilediğini belirterek etkilerini şöyle sıraladı: “Yangın dumanına maruz kalındığında ilk saatler ve günlerde öksürük, nefes darlığı, astım ya da bronşit alevlenmesi gibi solunum yakınmalarında belirgin artış görülür ve ayrıca dumanın içindeki ince parçacıklar kalp krizi, kalp ritim bozuklukları, hipertansiyon krizleri gibi akut kardiyovasküler olayları tetikleyebilir. Göz yanması, konjonktivit, cilt tahrişi ve yangına bağlı travmanın yol açtığı stres ile kaygı da sık görülür. Maruziyet haftalar-aylar boyunca sürerse akciğer fonksiyonlarında kalıcı azalma gelişebilir, KOAH riski yükselir; polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH) gibi kanserojenlerin etkisiyle kalp-damar hastalıkları ve bazı solunum yolu kanserlerinin görülme olasılığı artabilir. Gebelik sırasında duman solumak ise düşük doğum ağırlığı ve erken doğum riskini artırır. Bebek-çocuklar, 65 yaş üstündekiler, kronik solunum veya kalp hastaları, dışarıda çalışanlar ve gebeler bu etkilerden en çok zarar görebilecek hassas gruplardır.”

HASSAS GRUPLARA DİKKAT!

Bu gruplarda yangın dumanına maruziyet daha ciddi sağlık sonuçlarına yol açmaktadır.

• ​Bebekler ve çocuklar,
• ​65 yaş üstü bireyler,
• ​Açık havada çalışanlar (itfaiyeci, tarım işçisi, orman işçisi),
• ​Astım, KOAH gibi kronik hastalar,
• ​Gebeler,
• ​Kardiyovasküler hastalığı olanlar.

İKLİM KRİZİ ÖNLENMELİ

Maruz kalan kişinin derhal ortamdan uzaklaştırılıp oksijeni yeterli güvenli bir yere götürülmesi gerektiğini vurgulayan Doç. Dr. Aykaç, yapılması gerekenleri de sıralayarak sözlerini şöyle noktaladı: “Orman yangınıyla mücadele sırasında yoğun dumana maruz kalındığında dumandan boğulmamak için yardım gelene kadar eğilerek ve sürünerek hareket edilmeli, ağız ve burun ıslak bez ya da mendille kapatılarak nefes alınmalıdır. Orman yangınları esnasında çıkan dumana maruziyetin azaltılması için idari tedbirler kapsamında yangında çalışanlar için vardiyalı çalışma yöntemleri planlanmalı ve uygun kişisel koruyucu donanımlar kullanılmalıdır. Kullanılacak maskeler en az N95/FFP2 özelliğinde olmalıdır.  PM₂.₅ ve karbonmonoksit gibi hava kirliliği parametrelerini izleyen, sağlık kurumlarına veri sağlayan sistemler kurulmalı. Türkiye’de halen PM2.5 için kabul edilen ulusal bir değer yoktur. Yangın bölgesindeki yaşlı ve kronik hastalar için önceden koruyucu maske, ilaç ve tahliye planları hazırlanmalı. Yangın öncesi ve sırasında halkı bilgilendiren yerel eğitim kampanyaları yaygınlaştırılmalı. Yangın risk haritalaması, iklim krizini önlemek için çevre dostu politikalar ve orman yönetim planlarının bilimsel temellere dayandırılması uzun vadeli planlama olarak sağlanmalıdır. Orman yangınları, iklim değişikliğinin etkisiyle sıklığı ve şiddeti artan bir halk sağlığı sorunudur. Yangın dumanına maruz kalmanın, solunum ve kardiyovasküler sistem başta olmak üzere pek çok sağlık alanında önemli riskler taşıdığı bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Etkili önleme ve müdahale politikalarının geliştirilmesi, bu etkilerin azaltılmasında kritik öneme sahiptir. Türkiye’deki orman yangınlarının mevcut dinamiklerini, iklim krizini önleme için stratejik geleceğe yönelik planlarla yürütmek kıymetli olacaktır. Türkiye’de orman yangınları, iklim değişikliği nedeniyle sıklığı ve şiddeti artarak toplum sağlığını ciddi ölçüde tehdit etmektedir. Türkiye’ye özgü sosyoekonomik, coğrafi ve iklimsel faktörler yangın dumanının sağlık etkilerini daha ağır hale getirmektedir. Koruyucu sağlık hizmetleri ve yangın yönetimi ve iklim krizi önleyecek politikalar bu gerçeklikler ışığında revize edilmelidir.”

Türk Toraks Derneği

Kaynaklar

• ​Liu JC et al. Wildfire smoke exposure and health outcomes: a systematic review. The Lancet Respiratory Medicine. 2015;3(7):498–505.
• ​Reid CE et al. Wildfire smoke exposure and health outcomes. Environmental Health Perspectives. 2016;124(9):1334–1343.
• ​Kunzli N et al. Ambient air pollution and risk of cardiovascular events. Am J Respir Crit Care Med. 2006;174(8):817–825.
• ​Holstius DM et al. Birth weight following pregnancy during the 2003 Southern California wildfires. Environmental Health. 2012;11:87.
• ​WHO. Wildfire Smoke and Health. World Health Organization; 2019.